Partie jednej sprawy	autor: MATEUSZ ZAREMBA

Podstawą funkcjonowania demokracji jest istnienie społeczeństwa obywatelskiego, a fundamentem społeczeństwa obywatelskiego są organizacje pozarządowe, w których mieszkańcy realizują prawo do wyrażania własnych opinii.

Demokracja to rządy większości, ale zawsze pozostaje pewna mniejszość, która samodzielnie musi artykułować swoje potrzeby. Dla dobrego funkcjonowania demokracji ważne jest, by działały stowarzyszenia, które zapełniają część luki w życiu społecznym, powstałej pomiędzy tym, co stanowi życie prywatne każdego obywatela a tym, co jest polityką. Obywatele poświęcają swój czas i środki na zaangażowanie się w jakąś sprawę, stowarzyszeniem bowiem nazywamy organizację, która skupia ludzi wokół istotnych idei, kwestii lub hobby.

Choć spis stowarzyszeń w Konstancinie liczy kilkadziesiąt pozycji, to efektywnie działa tylko kilka z nich: Towarzystwo Miłośników Piękna i Zabytków Konstancina im. Stefana Żeromskiego (podejmujące istotne działania, mające na celu ratowanie konstancińskich zabytków), Stowarzyszenie Uzdrowisko Dzieciom (od lat zabiegające o przeniesienie asfalciarni), czy lokalne stowarzyszenia mieszkańców niektórych sołectw.

O przeniesienie asfalciarni zabiegają stowarzyszenia, bo na samorząd nie można liczyć

Często nowo uchwalane przepisy dotyczą tylko pewnych grup społecznych i naturalne jest, że grupy te, czyli bezpośrednio zainteresowani, powinny brać pewien udział w ich tworzeniu

– Jeżeli sami nie zorganizujemy się i nie upomnimy np. o budowę chodnika, czy wyasfaltowanie drogi, możemy czekać latami – mówi przedstawiciel stowarzyszenia jednego z sołectw naszej gminy.

Swego rodzaju stowarzyszeniami są działające od lat z dużymi sukcesami koła gospodyń wiejskich. Zwykle stowarzyszenia mają lokalny charakter, ale są też ogólnokrajowe, jak choćby ochotnicze straże pożarne.

W polskich mediach mało uwagi poświęca się funkcjonowaniu stowarzyszeń i ich roli, a szkoda, bo są one ważną częścią życia społecznego. Stowarzyszenia, spełniając swoje zadania statutowe, stają się niekiedy aktorami życia politycznego. Nierzadko przyjmują one rolę grupy interesu, która lobbuje w imieniu pewnej grupy społecznej. Jest to pozytywny proces, ponieważ wbrew powszechnym opiniom lobbing nie jest zjawiskiem patologicznym, a wręcz przeciwnie – poprzez zaangażowanie obywateli bardzo pozytywnie wpływa na jakość życia politycznego. Legalnie prowadzony lobbing w pełni mieści się w ramach właściwego dla demokracji uprawiania polityki.W Stanach Zjednoczonych uczestnictwo obywateli w różnego rodzaju stowarzyszeniach i działalność lobbingowa są stałym elementem udziału w polityce i stanowieniu prawa. Często nowo uchwalane przepisy dotyczą tylko pewnych grup społecznych i naturalne jest, że grupy te, czyli bezpośrednio zainteresowani, powinny brać pewien udział w ich tworzeniu. Zatrudnianie wykwalifikowanych osób do udziału w procesie tworzenia prawa jest procedurą zgodną z demokratycznymi zasadami.

Wydawać by się mogło, że działalność stowarzyszeń i działalność lobbingowa nie są ze sobą powiązane. Nic bardziej mylnego, bo stowarzyszenia zrzeszające pewne grupy społeczne, chcąc brać legalnie udział w stanowieniu prawa, powinny korzystać z usług zawodowych lobbystów. Pamiętajmy jednak, że rolą stowarzyszeń w procesie tworzenia prawa nie jest bycie opozycją, która nic konstruktywnego do tego procesu nie wnosi, lecz reprezentowanie pewnych grup obywateli i dbanie, by ich sprawy nie były pominięte. Jednym z zadań stowarzyszeń jest pomoc  w wypracowywaniu rozwiązań kompromisowych, zatem nie prowadzenie politycznych wojen. To zaledwie część zdań stawianych przed stowarzyszeniami.

Warto zaznaczyć, że w Polsce również obowiązuje ustawa lobbingowa, ale mało kto korzysta z oferty firm świadczących usługi lobbingowe. Na stronach parlamentu można przeczytać, że w sejmie zarejestrowanych jest 15 osób, które świadczą usługi lobbingowe. To chyba niewiele jak na liczbę ustaw, jakie przyjmuje sejm. Przyczyną zjawiska nie korzystania z firm świadczących usługi lobbingowe może być kojarzenie tej profesji z licznymi aferami, które miały miejsce w Polsce w ostatnim dziesięcioleciu.

W Polsce po przemianach zapoczątkowanych w 1989 r. zaczęły się tworzyć liczne stowarzyszenia. Pojawia się ich coraz więcej i zajmują się one coraz większą ilością kwestii związanych z życiem społecznym oraz innymi obszarami aktywności obywateli

Wolność stowarzyszania się jest bardzo silnie osadzona w polskim systemie prawnym. Każdemu obywatelowi wolność stowarzyszania się jest zapewniona w artykule 12 konstytucji.Należy szczególnie podkreślić umieszczenie tego przepisu w ustawie zasadniczej w rozdziale pierwszym.Oznacza to, że stowarzyszenia są jednym z filarów demokratycznego państwa. Rozszerzeniem i dopełnieniem norm konstytucyjnych regulujących funkcjonowanie stowarzyszeń jest ustawa Prawo o stowarzyszeniach z 7 kwietnia 1989 r. W Polsce po przemianach zapoczątkowanych w 1989 r. zaczęły się tworzyć liczne stowarzyszenia. Pojawia się ich coraz więcej i zajmują się coraz większą ilością kwestii związanych z życiem społecznym oraz innymi obszarami aktywności obywateli. Fenomen stowarzyszeń jest niewątpliwie pozytywny, ponieważ organizacje społeczne wspomagają dobre funkcjonowanie państwa.

Bacznie obserwując życie społeczne, można zauważyć jednak, że tworzy się pewne zjawisko, które może źle wpłynąć na działanie naszej demokracji. Na poziomie lokalnym, czyli na poziomie gmin i powiatów, stowarzyszenia zaczęły pełnić rolę partii jednej sprawy. Powstają one po to, aby zająć stanowisko w jednej sprawie związanej z życiem wspólnoty. Czym tłumaczyć ten proces?W życiu politycznym na poziomie lokalnym biorą udział partie, które są bardzo silnie powiązane z krajowymi centralami partyjnymi. Decyzje podejmowane na poziomie lokalnym muszą być zgodne z wolą partii-matki, często wbrew interesowi lokalnej wspólnoty. Wywołuje to sprzeciw mieszkańców, którzy, chcąc mieć wpływ na decyzje podejmowanie przez władze, zakładają stowarzyszenia.

Na poziomie lokalnym, czyli na poziomie gmin i powiatów, stowarzyszenia zaczęły pełnić rolę partii jednej sprawy. Powstają one po to, aby zająć stanowisko w jednej sprawie związanej z życiem wspólnoty

Przykładem takiej sytuacji może być budowa autostrady przez miejscowość X. Sytuacja wygląda następująco: powstaje projekt budowy autostrady, z której mieszkańcy będą korzystać bardzo rzadko, lecz władze lokalne bezkrytycznie zgadzają się na projekt, bo taka jest wola centrali. Mieszkańcy zaś mają odmienne zdanie i zrzeszają się w stowarzyszeniu opozycyjnym w stosunku do władzy. Samorządy muszą podejmować decyzje w imieniu mieszkańców, dbając przede wszystkim o ich interes. Stronnictwa zasiadające w radach gmin powinny być bardziej autonomiczne i krytycznie, a nie bezrefleksyjnie, przyjmować polecenia swoich partyjnych zwierzchników. Oczywiście nie oznacza to, że zawsze decyzje podjęte zgodnie z polityką partii politycznej będą złe, ale należy więcej uwagi poświęcać interesowi lokalnemu, ponieważ o sprawy związane z życiem kraju dbają władze centralne.

Samorządy muszą podejmować decyzje w interesie mieszkańców. Stronnictwa zasiadające w radach gmin powinny być bardziej autonomiczne i krytycznie, a nie bezrefleksyjnie, przyjmować polecenia swoich partyjnych zwierzchników

Warto działać w stowarzyszeniach zarówno tych, które zrzeszają entuzjastów jakiegoś hobby, jak i tych angażujących się w życie polityczne. Marginalizacja ich roli jest zapewne pochodną młodości naszej demokracji i z czasem, wraz z wykształcaniem się właściwych procedur związanych z udziałem społeczeństwa w tworzeniu prawa, zajmą one właściwe miejsce. Pamiętajmy jednako o roli stowarzyszeń na poziomie samorządowym. Dopóki władze lokalne będą przedłużeniem woli partii na poziomie centralnym, dopóty stowarzyszenia – partie jednego interesu – będą graczem na scenie politycznej.

Poleć artykuł znajomemu    Drukuj