SZANSA DLA SAMORZĄDÓW

Z dr IRENĄ HERBST, prezesem zarządu Fundacji Centrum PPP, rozmawia Grażyna Matusik-Tomaszewska.

Czym jest partnerstwo publiczno-prywatne?

– Partnerstwo publiczno-prywatne jest sposobem realizacji przedsięwzięć służących świadczeniu usług publicznych. Zaletą PPP jest adekwatny do umiejętności podział obowiązków między partnerów publicznego i prywatnego.Władza publiczna zachowuje przypisany jej prawem obowiązek odpowiedzialności za poziom i jakość świadczenia usług publicznych, a partner prywatny przyjmuje na siebie obowiązki związane ze wszelkimi działaniami gospodarczymi umożliwiającymi wytworzenie takiej usługi: projektowanie, finansowanie, budowę inwestycji i samo świadczenie usługi. To racjonalny podział – każdy z partnerów robi to, co umie najlepiej. Aby przystąpić do realizacji zadania, partnerzy muszą sporządzić umowę dokładnie określającą podział praw i obowiązków. Trzeba te prawa i obowiązki zidentyfikować, wymierzyć i wycenić adekwatnie do ryzyk, które obydwie strony na siebie przyjmują.Właściwe sporządzenie umowy nie jest łatwe, ale można i trzeba się tego nauczyć.

Krajem, w którym praktycznie całą infrastrukturę cywilizacyjną buduje się w systemie PPP, są Indie

Dlaczego inwestycje realizowane w formule PPP wciąż nie mają w Polsce tak dobrego klimatu, jak w innych europejskich krajach?

– Z wielu powodów. We wszystkich krajach skutecznie stosujących formułę PPP istnieje spójna, świadoma strategia wyznaczająca władzom publicznym wszystkich szczebli preferowany kierunek działania. We wszystkich tych krajach istnieją instytucje analizujące korzystność wyboru formuły PPP w porównaniu z tradycyjną formą realizacji i świadczenia usługi publicznej a także instytucje programujące i koordynujące działania władz publicznych oraz promujące wybór tej właśnie formy działania. W 29 krajach europejskich działają, pod różnymi nazwami i o różnym statusie organizacyjno własnościowym, 74 jednostki utworzone w celu upowszechnienia PPP w praktyce gospodarczo-społecznej. My dopiero zaczynamy. Po uchwaleniu pierwszej ustawy o PPP w 2005 r. przez rok nie wydano do niej rozporządzenia, a potem nie było woli politycznej. Realizacji projektów w formule PPP nie sprzyjał bowiem ówczesny klimat polityczny, np. premier twierdził, że w nazwie brakuje czwartego „P”: „P – jak prokurator”. Po drugie: rzeczywiście struktura prawno-organizacyjna i finansowa PPP jest bardziej skomplikowana niż przy typowym zamówieniu publicznym. Ale warto. Dobre przygotowanie projektu pozwala uniknąć niespodzianek charakterystycznych dla tradycyjnej formy działania.

Jakie są cele działania fundacji?

– Promocja idei PPP i wiedzy na ten temat oraz przełamanie marazmu, jaki panuje w Polsce w zakresie inwestycji publiczno-prywatnych, to podstawowe cele działania naszej fundacji. Działania ukierunkowane są na tworzenie warunków skracających czas przygotowania projektów – opracowywanie standardów umów i procedur. Wspólnie z podmiotami publicznymi opracowujemy tzw. ścieżki dojścia, czyli standardy postępowania podmiotu publicznego do przygotowania realizacji projektu PPP w danej branży (szpital,mieszkania na wynajem, parkingi, budynki użyteczności publicznej, baseny, gospodarka odpadami itd., itp.). Dokument ten zawiera wytyczne ima stanowić przewodnik dla podmiotów publicznych pokazujący jak krok po kroku skutecznie postępować przy realizacji przedsięwzięć w formule PPP. Taki bryk, co ma zrobić władza publiczna, jeśli chce w PPP budować mieszkania, jest już gotowy. Kończymy opracowanie dotyczące budowy szpitali. Kończymy też tworzenie interaktywnej bazy danych, w której znajdą się wszystkie projekty PPP realizowane w Polsce. Baza ta posłuży stworzeniu platformy, płaszczyzny kontaktu podmiotów publicznych z partnerami prywatnymi – tych, którzy szukają inwestorów i tych, którzy chcą inwestować. Upowszechniamy doświadczenia krajów, gdzie PPP rozwija się bez przeszkód. Kolejnym działaniem fundacji jest monitorowanie rozwoju inwestycji w ramach PPP i na tej podstawie przygotowywanie propozycji zmian regulacji prawnych. My jesteśmy tym miejscem, do którego kierowane są uwagi dotyczące przyjazności obowiązujących regulacji prawnych – i ze strony rynku, i ze strony władzy publicznej.

W jaki sposób Centrum PPP wspiera władze lokalne, rozważające możliwość współpracy z prywatnym partnerem?

– Nie świadczymy doradztwa indywidualnego – nie opracowujemy konkretnych projektów – zajmujemy się rozwiązaniami systemowymi. Dla jednostek samorządu terytorialnego przygotowujemy ekspertyzy oceniające możliwość realizacji konkretnego przedsięwzięcia w formule PPP, organizujemy szczegółowe szkolenia. Prowadziliśmy również szkolenia innych jednostek kontrolnych, np. regionalnych izb obrachunkowych czy Najwyższej Izby Kontroli. To właśnie one oceniają m.in., czy dana usługa jest usługą publiczną. PPP musi dotyczyć usług publicznych, bo w innym przypadku władza publiczna nie ma tytułu prawnego do podejmowania wspólnych działań i zobowiązań na rzecz partnera prywatnego. Dotyczy to wszystkich działań, które są literalnie zapisane w polskich regulacjach prawnych… choć nie zawsze musi to być literalnie zapisane, bo samorząd terytorialny może – działając w interesie lokalnej społeczności – sam ustanowić miejscowe prawo. Nigdzie w prawie nie jest np. zapisane, że obowiązkiem państwa jest zapewnienie dostępu do internetu, a wszyscy się do tego poczuwają i na mocy uchwał, czy innego rodzaju aktów, działają w tym kierunku. Nie jest zapisane, ale uważamy, że jest naszym obowiązkiem.

53 proc. wszystkich europejskich projektów PPP zrealizowała Wielka Brytania, Polska – zaledwie 1,7 proc. Jesteśmy na szarym końcu

Jakie korzyści płyną z tej formy realizacji i świadczenia usług publicznych?

– W tradycyjnym modelu realizowania inwestycji projektant nie troszczy się o koszty realizacji projektu, a wykonawcy inwestycji nie interesują późniejsze koszty eksploatacji i remontów. W PPP ten, który projektuje, buduje i eksploatuje inwestycję, optymalizuje koszty całego przedsięwzięcia, nie tylko swojej części. Doświadczenia krajów szeroko korzystających z formuły PPP pokazują, że efektem współpracy jest nie tylko pozyskanie kapitału prywatnego na finansowanie zadań publicznych (co pozwala na realizację tych zadań w sytuacjach deficytu finansów publicznych), ale też znaczące oszczędności nakładów finansowych w całym procesie świadczenia usługi. Formuła PPP stosowana może być zarówno dla przedsięwzięć, dla których nie przewiduje się finansowania z funduszy unijnych (np. mieszkalnictwo, więzienia, budowa szpitali), jak i dla tych, które mogą z takich środków korzystać (np. wyposażenie szpitali, budowa dróg, gospodarka komunalna). PPP jest powszechnie stosowanym na świecie instrumentem realizacji zadań publicznych od około 20 lat, w krajach takich jak Wielka Brytania, Australia, Hiszpania lub Niemcy silnie promowanym przez władze publiczne. Obecnie krajem, w którym praktycznie całą infrastrukturę cywilizacyjną buduje się w systemie PPP, są Indie – kraj wielkich potrzeb i mniejszych możliwości finansowych, kraj, który wie, jak korzystać z kapitału prywatnego i jego umiejętności.

Jakie są pułapki PPP?

– Pójście na skróty. Każdy projekt wymaga szczegółowych analiz: sprawdzenia, czy takie rozwiązanie będzie korzystniejsze niż tradycyjny sposób realizacji danego zadania, stworzenia specjalnego zespołu odpowiedzialnego za realizację projektu, wyboru doświadczonego doradcy. Na etapie przygotowania inwestycji nie można ciąć kosztów. Ważnym czynnikiem są konsultacje społeczne – uzyskanie akceptacji społecznej dla realizacji projektu.

Który region Polski przoduje w realizacjach w formule PPP?

– Z roku na rok rośnie liczba projektów realizowanych w formule PPP. W ubiegłym roku w Polsce zgłoszono 61 projektów o łącznej wartości ponad 1,8 mld zł – najwięcej w Małopolsce i Wielkopolsce. W tym roku do liderów dołączył Śląsk.

Według ostatnich badań, 54 proc. samorządów zamierza korzystać z PPP

Największymi przedsięwzięciami PPP w Polsce są…

– Do największych należą: Centrum Haffnera w Sopocie i „Rewitalizacja terenów przydworcowych w Sopocie wraz z równoczesnym rozwiązaniem problemów komunikacyjnych na tym obszarze”. W Warszawie w formule PPP ma być m.in. wybudowany wielopoziomowy parking podziemny pod ul. Emilii Plater i zrealizowana wymiana wiat na przystankach komunikacji miejskiej.

A w mniejszych gminach?

– W Murowanej Goślinie pod Poznaniem w formule partnerstwa budowane są mieszkania komunalne i czynszowe. Mieszkania zbudowane w ramach PPP powstały również w Szubinie koło Bydgoszczy, a w Łazach realizowana jest obsługa przewozów w transporcie zbiorowym. Według ostatnich badań, 54 proc. samorządów zamierza korzystać z PPP.

Jak wypadamy na tle innych europejskich krajów?

– W Europie wartość projektów PPP wynosi około 20 mld euro rocznie. Jeden projekt to średnio 182 mln euro. 53 proc. wszystkich europejskich projektów zrealizowała Wielka Brytania, Polska – zaledwie 1,7 proc. Jesteśmy na szarym końcu. Na tle większości krajów unijnych poziom i standardy świadczenia usług publicznych w Polsce są znacząco niższe. Dla ich poprawy niezbędne są zarówno ogromne nakłady finansowe, jak i radykalna zmiana postaw, zachowań i umiejętności jednostek świadczących usługi publiczne. PPP jest odpowiedzią na te potrzeby.

Dziękuję za rozmowę.

Poleć artykuł znajomemu    Drukuj