Chociaż od pierwszych demokratycznych wyborów samorządowych minęły 22 lata, wciąż za mało wiemy o naszych prawach i obowiązkach władz samorządowych. A przecież samorząd to my wszyscy: mamy prawo nie tylko wybierać lokalne władze, ale również wpływać na ich decyzje. Żeby móc korzystać ze swych praw, trzeba je najpierw poznać.

W ramach akcji „Masz Głos, Masz Wybór”, zainaugurowanej 10 lat temu przez Fundację im. Stefana Batorego i Stowarzyszenie Szkoła Liderów razem z Pracownią Badań i Innowacji Społecznych Stocznia oraz Pracownią Zrównoważonego Rozwoju i Stowarzyszeniem Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich, przygotowano praktyczny poradnik.

„ORIENTUJ SIĘ! TWOJA KARTA PRAW MIESZKAŃCA”

Chcesz dowiedzieć się czy gmina planuje likwidację szkół? Masz pomysł na odnowienie zdewastowanego skweru? Nie możesz wyrobić nowego dowodu osobistego, bo urząd jest otwarty tylko do godz. 16.00? Od miesięcy w komunalnej kamienicy, w której mieszkasz, przecieka dach? Nie dostałeś odpowiedzi na pismo wysłane do urzędu? Obawiasz się, że planowana w sąsiedztwie spalarnia śmieci będzie uciążliwa i zaszkodzi twojemu zdrowiu?

1. MASZ PRAWO DO INFORMACJI.

Najważniejsze informacje (budżet gminy, uchwały rady miasta, zarządzenia burmistrza itp). znajdziesz na stronie internetowej, w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP). Jeżeli brakuje tam jakichkolwiek informacji o planach czy działaniach władz samorządowych, możesz złożyć wniosek o ich udostępnienie. Niektóre informacje, np. o przetargach organizowanych przez gminę, muszą być zamieszczane na tablicach ogłoszeń w urzędach gmin oraz w mediach. Mieszkańcy mają prawo nie tylko do przeglądania dokumentów w urzędzie, ale także do otrzymania ich kopii (np. protokołów sesji rady gminy, projektów uchwał, dokumentów finansowych).

2. MASZ PRAWO WSTĘPU NA SESJE RADY I SEJMIKÓW ORAZ POSIEDZEŃ KOMISJI.

Każdy mieszkaniec może przyjść na sesję rady czy sejmiku.Dotyczy to także posiedzeń komisji rady gminy. Tylko w wyjątkowych przypadkach – kiedy omawiane są sprawy objęte tajemnicami chronionymi prawem – możliwe jest utajnienie posiedzenia.

3. MASZ PRAWO DO NAGRYWANIA SESJI RAD I SEJMIKÓW ORAZ POSIEDZEŃ KOMISJI.

Każdy mieszkaniec ma prawo do nagrywania przebiegu posiedzeń rad i sejmików oraz komisji i nie musi uzyskiwać w tej sprawie niczyjej zgody.

4. MASZ PRAWO SPOTKAĆ SIĘ Z WÓJTEM, BURMISTRZEM CZY PREZYDENTEM MIASTA.

W każdym urzędzie gminy powinien zostać wyznaczony dzień i godziny spotkań, podczas których burmistrz, wójt lub prezydent przyjmuje mieszkańców. Nie zawsze, zwłaszcza w dużych miastach, z mieszkańcami będzie mógł się spotkać osobiście, może to być jego zastępca, sekretarz gminy lub inna upoważniona do tego osoba. Jeśli podczas takiej rozmowy składasz skargę lub wniosek, możesz zażądać spisania protokołu.

5. MASZ PRAWO DO ROZMOWY Z RADNYM.

W prawie każdej radzie wyznaczane są dyżury, podczas których radni (rotacyjnie), przynajmniej raz w tygodniu w wyznaczonych godzinach przyjmują interesantów. Wielu radnych udostępnia adres e-mail, a nawet numer telefonu, ułatwiając w ten sposób kontakt. Wprawdzie nie ma prawnego wymogu organizowania dyżurów, ale radni mają obowiązek utrzymywania stałego kontaktu z mieszkańcami i przedstawiania ich postulatów organom gminy.

6. MASZ PRAWO WYRAZIĆ OPINIĘ.

Polskie prawo przewiduje obowiązek konsultowania z mieszkańcami projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Zanim zostanie on uchwalony, możesz nie tylko zapoznać się z jego założeniami, ale także wnieść uwagi.

7.MASZ PRAWO ZŁOŻYĆ WNIOSEK.

Sugestie zmian i usprawnień w działaniu urzędu można składać w postaci wniosków. Na taki wniosek urząd ma obowiązek odpowiedzieć w ciągu miesiąca.

8.MASZ PRAWO ZGŁOSIĆ SKARGĘ.

Przedmiotem skargi mogą być wszelkiego rodzaju niedociągnięcia czy błędy po stronie urzędników. Skargi możesz składać do różnych organów, w zależności od tego, kogo dotyczą. Przykładowo: na działania lub zaniechania urzędników gminnych możesz poskarżyć się do ich przełożonego, czyli wójta (burmistrza, prezydenta). Na wójta (burmistrza, prezydenta) możesz poskarżyć się do rady gminy, natomiast na radę gminy do wojewody. Urząd ma obowiązek odpowiedzieć w ciągu miesiąca. Od rozstrzygnięcia skargi nie możesz odwołać się do sądu.

9.MASZ PRAWO ODWOŁAĆ SIĘ DO SĄDU OD DECYZJI WŁADZ SAMORZĄDOWYCH.

Jeśli decyzje władz samorządowych dotyczą bezpośrednio Twoich praw czy nakładają na Ciebie dodatkowe obowiązki, przysługuje Ci prawo zwrócenia się do sądu administracyjnego o sprawdzenie zgodności z prawem wydanych postanowień. Pamiętaj, że zaskarżyć możesz tylko te akty, które bezpośrednio dotyczą Ciebie, wtedy dysponujesz tzw. interesem prawnym w ich zaskarżaniu.

Więcej o samorządzie i naszych prawach znajdziemy na www.maszglos.pl. (R, źródło: Akcja „Masz Głos, Masz Wybór”).